Тошкент, Ўзбекистон (UzDaily.uz) — Ўзбекистонда Президент раҳбарлигида қишлоқ хўжалигининг экспорт салоҳиятини мустаҳкамлаш, ер ресурсларидан самарали фойдаланиш ҳамда етиштириш, қайта ишлаш, сақлаш ва маҳсулотни сотиш жараёнларини интеграциялаш бўйича тизимли чора-тадбирлар амалга оширилмоқда.

2025 йилда Президент қарорига мувофиқ, мевали-сабзавот ва озиқ-овқат маҳсулотлари экспортини 3,5 миллиард долларга етказиш ҳамда 30 та янги турдаги маҳсулотни 8 та мамлакатга экспорт қилиш учун фитосанитар рухсатномалар олиш режалаштирилган.

Агросектор мамлакат иқтисодиётининг стратегик таянчи сифатида қаралмоқда. Унинг ривожланиши глобал хатарларга — нархлар ўсиши, етказиб беришдаги узилишлар ва иқлим ўзгаришига барқарорликни таъминлайди. Урожай ҳажми билан бирга, экилган экинлар тузилмасига ҳам катта эътибор қаратилиб, айниқса пиёз, сабзи ва ёғли экинлар устувор аҳамият касб этмоқда. Бу асосий маҳсулотлар озиқ-овқат хавфсизлиги учун ҳал қилувчи аҳамиятга эга.

Ушбу соҳаларни ривожлантириш бўйича комплекс ёндашув кўплаб соҳаларда ижобий таъсир кўрсатмоқда: уруғлик, агротехника, логистика ва қайта ишлашга талаб ормоқда, айниқса кичик ва ўрта фермер хўжаликлари фаоллашмоқда. Экилган майдонлар кенгайиши ва самарадорликнинг ошиши маҳсулот таннархини пасайтиришга ҳамда истеъмолчилар учун нархлар барқарорлигини сақлашга ёрдам бермоқда. Шу билан бирга, агровоистехсортни диверсификация қилиш экспорт салоҳиятини кучайтирмоқда — ёғли экинлар жаҳон бозорларида талабга эга бўлса, сабзавотлар минтақавий бозорларда кенг қўлланилмоқда.

Шу муносабат билан Вазирлар Маҳкамаси томонидан икки қарор қабул қилинди: бири пиёз ва сабзини етиштириш, чуқур қайта ишлаш ва экспорт ҳажмини ошириш чоралари ҳақида, иккинчиси эса ёғли экинлар етиштиришни ривожлантириш бўйича қўшимча чоралар ҳақида. Бугунги кунда Ўзбекистонда йилига 700 минг тонна қувватга эга қуритилган маҳсулотни қайта ишлаш корхоналари фаолият юритмоқда ва улар 36 дан зиёд давлат, жумладан, Германия, Италия ва Осиё мамлакатларига экспорт қилмоқда.

2024 йил якунига кўра, янги пиёз экспорти 65 миллион долларни ташкил этган бўлса, 2025 йилнинг биринчи ярмида бу кўрсаткич 96 миллион долларни ташкил қилди. Сабзи экспорт ҳажми шу даврда 7 миллион доллардан ошди. Тажриба сифатида пиёз ва сабзи экиладиган майдоннинг 1 фоизидан ошмаган қисмида совутгич омборлар қурилишига рухсат берилди.

Мевали-сабзавотчиликка ихтисослаштирилган туманларда камида 100 гектарда юқори ҳосилдор навлар жорий этилиб, ресурс тежовчи технологиялар — томчилатиб ёки ёмғирлатиб суғориш қўлланилади. Бундай амалиёт натижасида ҳосилдорлик икки баробарга ошган. Янги чоралар фермерларга ўз ерларида маҳсулотни сақлаш имконини беради.

Қарорларда 2025–2027 йиллар учун аниқ мақсадли кўрсаткичлар белгилаб берилган: совутгич, саралаш-қуритиш, қадоқлаш ва қайта ишлаш қувватлари яратилади. Ёғли экинлар етиштириладиган туманлар белгилаб олинди, уларда чуқур қайта ишлаш ва Европа, араб давлатлари ҳамда Жануби-Шарқий Осиё бозорларига экспорт амалга оширилади.

Совутгич омборлар сони 2027 йилгача 2300 тага етказилади. Интенсив технологиялар ва сув тежовчи усулларни жорий этиш орқали пиёз ҳосили 1,5 миллион тоннадан, сабзиники эса 4 миллион тоннадан ошиши кутилмоқда. Уларнинг катта қисми экспорт ва қайта ишлашга йўналтирилади.

Оғир қилиб суғориладиган ерларнинг 5 фоизигача ёғли экинлар экишга рухсат берилди, бунда илмий асосланган экиш айланмасига риоя этилади: бир участкада икки йилдан ортиқ экин экиш мумкин эмас. Ёғли экинлар Агроҳамкорлик платформаси орқали харид қилинади. Ушбу экинлар учун қулай бўлган 57 та туман аниқланди.

Фермерлар юқори ҳосилдор навлар учун ер майдонларини кенгайтириш бўйича тендерларда иштирок этишлари мумкин. 2025 йил якунига қадар истиқболли туманларда кооперация шакллантирилади. Шунингдек, маҳаллий пиёз ва сабзи навларини селекция қилишга қаратилган илмий лойиҳалар ва амалий тадқиқотлар танловлари ўтказилади.

Қарорлар мойли экинларни қайта ишлаш инфратузилмасини ички бозор ва экспортга йўналтирилган ҳолда ривожлантиришни назарда тутади. Масалан, биргина тароқ (просо) экспорти йилига 10 миллион доллар даромад келтирмоқда. Қабул қилинган чоралар ишлаб чиқариш қувватлари ва экспорт салоҳиятини кескин ошириш имконини беради.

2026 йилдан бошлаб мойли экинлар экиладиган майдонлар аниқ ҳисобга олинади. 500 гектар ерда илмий асосланган экиш айланмаси жорий этилмоқда. 57 туманда ва Куасай шаҳрида мойли экинлар уруғини етиштириш бўйича фермерлар ўртасида танловлар ўтказилади. Бу маълумотлар Агроплатформада жойлаштирилади.

Мойли экинлар экиладиган майдон 212 минг гектардан 300 минг гектардан ошиб кетиши кутилмоқда. Ўсимлик генетик ресурслари илмий тадқиқот институти 61 гектар ерда 50 тонна уруғ етиштириб, фермерларга тарқатади.

Асосий устуворлик — инновациялар ва илмий ишланмаларни жорий этиш, маҳсулот ҳосилдорлиги ва сифатини оширишга қаратилган. Бу эса фермерлар даромадини ошириш ва аҳоли фаровонлигини яхшилашга хизмат қилади.