Toshkent, O‘zbekiston (UzDaily.uz) — O‘zbekistonda Prezident rahbarligida qishloq xo‘jaligining eksport salohiyatini mustahkamlash, yer resurslaridan samarali foydalanish hamda yetishtirish, qayta ishlash, saqlash va mahsulotni sotish jarayonlarini integratsiyalash bo‘yicha tizimli chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.

2025 yilda Prezident qaroriga muvofiq, mevali-sabzavot va oziq-ovqat mahsulotlari eksportini 3,5 milliard dollarga yetkazish hamda 30 ta yangi turdagi mahsulotni 8 ta mamlakatga eksport qilish uchun fitosanitar ruxsatnomalar olish rejalashtirilgan.

Agrosektor mamlakat iqtisodiyotining strategik tayanchi sifatida qaralmoqda. Uning rivojlanishi global xatarlarga — narxlar o‘sishi, yetkazib berishdagi uzilishlar va iqlim o‘zgarishiga barqarorlikni taʼminlaydi. Urojay hajmi bilan birga, ekilgan ekinlar tuzilmasiga ham katta eʼtibor qaratilib, ayniqsa piyoz, sabzi va yog‘li ekinlar ustuvor ahamiyat kasb etmoqda. Bu asosiy mahsulotlar oziq-ovqat xavfsizligi uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega.

Ushbu sohalarni rivojlantirish bo‘yicha kompleks yondashuv ko‘plab sohalarda ijobiy taʼsir ko‘rsatmoqda: urug‘lik, agrotexnika, logistika va qayta ishlashga talab ormoqda, ayniqsa kichik va o‘rta fermer xo‘jaliklari faollashmoqda. Ekilgan maydonlar kengayishi va samaradorlikning oshishi mahsulot tannarxini pasaytirishga hamda isteʼmolchilar uchun narxlar barqarorligini saqlashga yordam bermoqda. Shu bilan birga, agrovoistexsortni diversifikatsiya qilish eksport salohiyatini kuchaytirmoqda — yog‘li ekinlar jahon bozorlarida talabga ega bo‘lsa, sabzavotlar mintaqaviy bozorlarda keng qo‘llanilmoqda.

Shu munosabat bilan Vazirlar Mahkamasi tomonidan ikki qaror qabul qilindi: biri piyoz va sabzini yetishtirish, chuqur qayta ishlash va eksport hajmini oshirish choralari haqida, ikkinchisi esa yog‘li ekinlar yetishtirishni rivojlantirish bo‘yicha qo‘shimcha choralar haqida. Bugungi kunda O‘zbekistonda yiliga 700 ming tonna quvvatga ega quritilgan mahsulotni qayta ishlash korxonalari faoliyat yuritmoqda va ular 36 dan ziyod davlat, jumladan, Germaniya, Italiya va Osiyo mamlakatlariga eksport qilmoqda.

2024 yil yakuniga ko‘ra, yangi piyoz eksporti 65 million dollarni tashkil etgan bo‘lsa, 2025 yilning birinchi yarmida bu ko‘rsatkich 96 million dollarni tashkil qildi. Sabzi eksport hajmi shu davrda 7 million dollardan oshdi. Tajriba sifatida piyoz va sabzi ekiladigan maydonning 1 foizidan oshmagan qismida sovutgich omborlar qurilishiga ruxsat berildi.

Mevali-sabzavotchilikka ixtisoslashtirilgan tumanlarda kamida 100 gektarda yuqori hosildor navlar joriy etilib, resurs tejovchi texnologiyalar — tomchilatib yoki yomg‘irlatib sug‘orish qo‘llaniladi. Bunday amaliyot natijasida hosildorlik ikki barobarga oshgan. Yangi choralar fermerlarga o‘z yerlarida mahsulotni saqlash imkonini beradi.

Qarorlarda 2025–2027 yillar uchun aniq maqsadli ko‘rsatkichlar belgilab berilgan: sovutgich, saralash-quritish, qadoqlash va qayta ishlash quvvatlari yaratiladi. Yog‘li ekinlar yetishtiriladigan tumanlar belgilab olindi, ularda chuqur qayta ishlash va Yevropa, arab davlatlari hamda Janubi-Sharqiy Osiyo bozorlariga eksport amalga oshiriladi.

Sovutgich omborlar soni 2027 yilgacha 2300 taga yetkaziladi. Intensiv texnologiyalar va suv tejovchi usullarni joriy etish orqali piyoz hosili 1,5 million tonnadan, sabziniki esa 4 million tonnadan oshishi kutilmoqda. Ularning katta qismi eksport va qayta ishlashga yo‘naltiriladi.

Og‘ir qilib sug‘oriladigan yerlarning 5 foizigacha yog‘li ekinlar ekishga ruxsat berildi, bunda ilmiy asoslangan ekish aylanmasiga rioya etiladi: bir uchastkada ikki yildan ortiq ekin ekish mumkin emas. Yog‘li ekinlar Agrohamkorlik platformasi orqali xarid qilinadi. Ushbu ekinlar uchun qulay bo‘lgan 57 ta tuman aniqlandi.

Fermerlar yuqori hosildor navlar uchun yer maydonlarini kengaytirish bo‘yicha tenderlarda ishtirok etishlari mumkin. 2025 yil yakuniga qadar istiqbolli tumanlarda kooperatsiya shakllantiriladi. Shuningdek, mahalliy piyoz va sabzi navlarini seleksiya qilishga qaratilgan ilmiy loyihalar va amaliy tadqiqotlar tanlovlari o‘tkaziladi.

Qarorlar moyli ekinlarni qayta ishlash infratuzilmasini ichki bozor va eksportga yo‘naltirilgan holda rivojlantirishni nazarda tutadi. Masalan, birgina taroq (proso) eksporti yiliga 10 million dollar daromad keltirmoqda. Qabul qilingan choralar ishlab chiqarish quvvatlari va eksport salohiyatini keskin oshirish imkonini beradi.

2026 yildan boshlab moyli ekinlar ekiladigan maydonlar aniq hisobga olinadi. 500 gektar yerda ilmiy asoslangan ekish aylanmasi joriy etilmoqda. 57 tumanda va Kuasay shahrida moyli ekinlar urug‘ini yetishtirish bo‘yicha fermerlar o‘rtasida tanlovlar o‘tkaziladi. Bu maʼlumotlar Agroplatformada joylashtiriladi.

Moyli ekinlar ekiladigan maydon 212 ming gektardan 300 ming gektardan oshib ketishi kutilmoqda. O‘simlik genetik resurslari ilmiy tadqiqot instituti 61 gektar yerda 50 tonna urug‘ yetishtirib, fermerlarga tarqatadi.

Asosiy ustuvorlik — innovatsiyalar va ilmiy ishlanmalarni joriy etish, mahsulot hosildorligi va sifatini oshirishga qaratilgan. Bu esa fermerlar daromadini oshirish va aholi farovonligini yaxshilashga xizmat qiladi.