Toshkent, O‘zbekiston (UzDaily.uz) — 2024 yilda O‘zbekiston bank sektori umumiy moliyaviy sharoitlar yumshashiga qaramay, moliyaviy barqarorligini saqlab qoldi. Bu haqda Markaziy bank hisobotida aytib o‘tildi.

Barqarorlikni taʼminlashga bank sektori va tashqi moliya bozoridagi ijobiy vaziyat, valyutalar bozorida bosimning kamayishi, kapital yetarliligining yuqori darajada saqlanishi sabab bo‘ldi. Pul bozoridagi barqarorlik bilan birga bu moliyaviy stress darajasining pasayishiga olib keldi.

Biroq aholiga kredit berish bilan bog‘liq tavakkalchiliklar taʼsiri o‘smoqda. Bu moliyaviy yo‘qotishlarni ko‘paytirmoqda, garchi umumiy qarz qoldiqlari nisbatan past konsentratsiyada bo‘lsa ham. Aholining kredit faolligi o‘sishi va jismoniy shaxslarga berilayotgan kreditlar ulushi ortishi fonida qarzdorlar soni ham oshib bormoqda.

Jismoniy shaxslar uchun umumiy qarz yuki (barcha majburiyatlar hisobga olinganda) o‘rtacha 34% ni tashkil etdi. Kreditlarning taxminan 40% i shunday qarzdorlarga to‘g‘ri kelmoqdaki, ularda DSTI (daromaddan qarz xizmatini to‘lashga sarflanadigan ulush) 50% dan oshib ketgan.

Hisobotda mikrokreditlash bilan bog‘liq tavakkalchiliklarga alohida eʼtibor qaratilgan. Mikrozaym oluvchilar soni va kredit miqdori jadal o‘smoqda, bu esa qoldiqlar konsentratsiyasini oshirmoqda. Ayrim banklarda muammoli mikrokreditlar ulushi yuqori bo‘lib, yo‘qolgan qarzlarni qoplash uchun rezervlar yetarli emas — bu esa vaziyatni yana-da og‘irlashtirmoqda.

Makroprudensial to‘lov qobiliyati bo‘yicha stress-test natijalariga ko‘ra, 2027 yil oxirigacha asosiy va umumiy regulyativ kapital yetarlilik koeffitsiyentlari mos ravishda 5,6% va 8,1% ga kamayishi mumkin. Bu esa noqulay ssenariy amalga oshsa, bank sektorida yo‘qotishlar bo‘lishi ehtimolidan dalolat beradi.

Shu bilan birga, likvidlik bo‘yicha makrostress-test natijalari yaqin kelajakda jiddiy muammolar kutilmayotganini ko‘rsatmoqda. Milliy valyutadagi aktiv va majburiyatlar muddatlari o‘rtasidagi nomutanosiblik kamaydi, yil yakunigacha yuqori likvid aktivlar hisobiga toza pul oqimining o‘sishi kutilmoqda.

Biroq ayrim banklarda yirik jamg‘armalar egalarining ulushi yuqoriligicha qolmoqda — bu ommaviy mablag‘ chiqarish holatida likvidlikka tahdid solishi mumkin.

Avtokreditlash bo‘yicha Markaziy bank tomonidan joriy etilgan qatʼiy talablarning ijobiy natijalari ham qayd etilgan. Kredit yukining yaxshilanishi va avtomobillar savdosining barqarorlashuvi bozor va asosiy qiymatlar o‘rtasidagi farqni kamaytirishga yordam berdi.